Prace nad wydaniem dziennika Tadeusza Cypriana z włoskich obozów jenieckich i jego zdjęć ze szkolenia w ramach Armii Polskiej we Francji trwały trzy lata. Sześć niepozornych zeszytów przechowywanych w poznańskim oddziale Archiwum PAN oraz 133 negatywy, podarowane w 1979 r. przez córkę fotografa Kolskiemu Klubowi Fotograficznemu Fakt, były tego warte.
Zeszyty kryją w sobie rewelacyjny dokument. Osiemnastoletni autor zaraz po maturze ląduje w ogniu I wojny światowej – szkolenie, front włoski i kolejne włoskie obozy jenieckie. Jego świat wywraca się do góry nogami. A on pisze o tym na bieżąco – fantastycznie, z nerwem, dowcipem albo rozpaczą i wciąga nas do swego świata brawurowo. To narracja niezakłamana, porywająca.

Poligon wojskowy, Lanfains, luty/marzec 1919. Fot. Tadeusz Cyprian

Okolice rzeki Gouët, Quintin, luty/marzec 1919. Fot. Tadeusz Cyprian

Żołnierz przy studni. Porpair/Lanfains, luty/marzec 1919. Fot. Tadeusz Cyprian
Kiedy wojna się kończy, Cyprian jako rekrut do – jak pisze – „armii Polskiej” opuszcza obóz i opowiada dalej. Teraz fotografią. Odzyskanie wolności łączy się z odzyskaniem aparatu fotograficznego, więc wraca do życiowej pasji i tworzy fotoreportaż o drodze z Włoch do Francji nowych hallerczyków, o przygodzie, szkoleniach, zwykłej codzienności w Armii Polskiej i to głównie w nieznanych dotąd ośrodkach w Bretanii. Zdjęcia są absolutnym unikatem. Zachowały się na wspomnianych 133 negatywach.
Od 3 września publikujemy codziennie posty z fragmentami notatek i reprodukcjami wybranych zdjęć na naszym Facebooku: www.facebook.com/instytutfotografiiprofotografia aż do 6 października 2021 r. – wtedy nastąpi premiera książki.
Tadeusz Cyprian: „Notatki jeńca 1917-1918. Fotografie 1918-1919”
Tom 1: „Notatki jeńca 1917-1918”; redakcja: Monika Piotrowska, współpraca: Magdalena Knapowska; 354 s.
Tom 2: „Fotografie 1918-1919”; opracowanie: Robert Andre; 134 s., 133 zdj.
Teksty wprowadzające: Monika Piotrowska, Robert Andre
Wydawnictwo: Robert Andre
Przygotowanie i opracowanie: Fundacja Instytut Fotografii proFotografia.
Koło 2021